Pankreas vücuda saklanmış bir organdır. Çünkü çok önemli görevleri olan bir organ olduğu için çok iyi korunmak amacıyla saklanmıştır.
Normalde omurların önünde ve karın boşluğunun hemen arkasında -ki bu bölgeye tıbbi anlamda retroperitoneal bölge diyoruz- arka peritonun da arkasına yerleşmiştir. Önünde mide vardır ve pankreasın başını da onikiparmak bağırsağı adeta çepeçevre sarmıştır (C harfi şeklinde).
Onun için çok iyi korunaklı bir organdır ve karnın arka bölümünde saklanmıştır. Bu nedenle darbelere karşı daha korunaklı bir hale gelmesi sağlanmıştır.
Yine de karına ön-arka doğrultuda gelen darbelerde ya da omurlarda kırıklara yol açan darbelerde ilk aklımıza gelen, pankreas yaralanması ihtimali olmalıdır.
Prof. Dr. Cemalettin Ertekin
Kaynak Bilgi
Pankreas midenin arkasında bulunan büyük bir salgı bezidir. Ortalama 100g ağırlığında ve 20cm uzunluğundaki bu salgı bezi iç ve dış olmak üzere iki şekilde salgı salgılar:
Pankreasın Dış Salgıları:
Kanallar vasıtası ile oniki parmak barsağına iletilir ve sindirime yardımcı olurlar:
- Nişastalı ve şekerli besinler için amilopsin
- Proteinlerin sindirimi için tripsin
- Yağların sindirimi için steapsin mayaları
Pankreas tarafından üretilir ve salgılanır.
Pankreasın İç Salgıları:
Pankreas iç salgısı ise direkt kana karışan İnsülin hormonudur. Bu hormondaki düzensizlik, yani çok ya da az salgılanması ya da hiç salgılanmaması şeker hastalığı olarak bilinen “diyabet”e yol açar.
Pankreasta iç salgı kümeleri, dış salgı yapan hücrelerin arasına yerleşik durumdadır. Bu hücre kümelerine Langerhans adacıkları denir. Bu adı, Alman patolojist Paul Langerhans’dan almıştır (1847-1888)
Pankreasın Görevleri
Sindirim sistemlerinden biridir. İç ve dış salgı salgılar.
İç salgı insülin salgılanmasında görevlidir. İnsülin az veya hiç salgılanmaması durumunda diyabet yaratır. İnsülin salgılayan pankreas vücut kan şekerini dengede tutmaktadır.
Dış salgı ise pankreas özsuyu adında kendine özgü bir sıvı salgılar ve bu sıvı yağ, nişasta gibi maddeleri ayrıştırır.
Pankreas kan şekerinin düzenlenmesinde ve sindirime yardımcı olan yapıların salgılanmasında rol oynar.
- Şeker kontrolü ve metabolizma:
Langerhans adacıkları, kan şekerinin düzenlenmesinde görevli olan dört faklı hücre tipinden oluşurlar. Her hücre tipi de farklı hormonlar salgılar:
- Alfa (α) hücreleri: Glukagon salgılar. Glukagon kandaki glukozu arttırır.
- Beta (β) hücreleri: İnsülin salgılar. İnsülin, kandaki glukozu azaltır.
- Delta (δ) hücreleri: Somatostatin salgılar. Somatostatin, alfa ve beta hücrelerinin çalışmasını düzenler.
- Gama (γ) hücreleri: Pankreatik polipeptid salgılar. Bu madde de insülin veya glukagon salgılatarak kan şekerinin düzenlenmesini sağlar.
- Sindirim:
Pankreas sindirim sisteminde de önemli rol oynamaktadır. On iki parmak barsağı olan duedonuma enzimler salgılar. Bu enzimler, karbonhidratların, proteinlerin ve yağların yıkılmasına yardımcı olurlar. Pankreasın bu görevi onun “ekzokrin” görevi olarak tanımlanır. Pankreastan salgılanan enzimler inaktif formdadır ve proenzimler olarak tanımlanır. Bu enzimler salgılanıp duedonuma ulaştıktan sonra “enteropepsidaz” enzimi tarafından aktive edilirler.
Protein, karbonhidtar ve yağların yıkılımında rol oynaya bu enzimler proteazlar, amlazlar ve lipazlardır. Tripsinojen ve kemotripsinojen gibi proteazlar, proteinlerin sindiriminde görevlidir. Yağların sindiriminde görevli olan enzim lipazdır. Amilaz ise karbonhidratların sindiriminde görevlidir.
Bu proenzimlerin salgılanması gastrin, kolesitokinin ve sekretin hormonlarının aracılığı ile olmaktadır. Bu hormonlar ise, mide ve duedonumdan salgılanır.